De 15 meest gestelde vragen over hormonen

Altijd weer die hormonen … ze krijgen vaak de schuld van allerlei klachten. Denk aan vervelende hoofdpijn, stemmingswisselingen, huidproblemen, een aanhoudend lusteloos en moe gevoel, problemen rondom je menstruatie, slecht slapen of een toename van je PMS-klachten.

Maar wat doen ze nu echt? Hoe en waar worden hormonen eigenlijk aangemaakt? Welke hormonen zijn er allemaal? En wat gebeurt er precies met je body en je mind als je hormonen uit balans raken?Wat zijn factoren die je hormonen uit balans kunnen brengen?

Als hormoonexpert beantwoord ik in dit blog veelgestelde vragen over hormonen uit mijn praktijk. Als je weet wat hormonen doen en welke klachten er kunnen ontstaan als bepaalde hormonen uit balans zijn, kun je namelijk zelf aanpassingen doen om die balans te verbeteren met behulp van je leefstijl.

1. Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn chemische boodschappers die geproduceerd worden door de endocriene klieren in je lichaam. Ze reizen door je bloedbaan en binden zich aan specifieke receptoren op doelcellen, waar ze dan een reactie teweegbrengen.

Je begrijpt dat hier wel eens iets mis kan gaan, waardoor bepaalde processen in je lichaam minder goed verlopen. Die zogeheten hormonale disbalansen kunnen allerlei vervelende problemen en klachten veroorzaken. Denk aan problemen als het gaat om je nachtrust, je spijsvertering, je cyclus, je huid of je gewicht (niet kunnen afvallen of aankomen).

Als een hormoon langdurig uit balans is, kan dat ook weer ongewenste reacties veroorzaken in andere hormonale balansen. Alles kan elkaar onderling weer beïnvloeden.

Studies hebben aangetoond dat gebrek aan slaap je insulinespiegel verhoogt. Dit levert vervolgens stress op voor je lichaam, waardoor je cortisolspiegel (stresshormoon) weer stijgt. Insuline schommelingen en cortisol zijn op hun beurt weer triggers voor de welbekende’ food cravings’.

2. Wat doen hormonen met je lichaam?

Het is geen geheim dat hormonen een krachtige invloed hebben op je lichaam en je algehele welzijn. Maar wat doen hormonen nu precies? Hoe beïnvloeden ze je lichamelijke en geestelijke gezondheid?

Hormonen spelen een belangrijke rol bij het regelen van veel belangrijke lichaamsfuncties. Denk onder meer aan je groei, je stofwisseling en je gemoedstoestand of stemming. Maar ook aan voortplanting.

Als je hormonen eenmaal uit balans zijn, kan dit leiden tot allerlei vervelende lichamelijke en geestelijke gezondheidsproblemen.

Te veel of te weinig van het hormoon insuline kan diabetes veroorzaken. Een disbalans van de hormonen oestrogeen en progesteron kan leiden tot onregelmatige menstruatie, PMS en de menopauze.

3. Welke organen maken hormonen aan?

Hormonen worden geproduceerd door verschillende organen en weefsels, waaronder je hormoonklieren. De belangrijkste zijn de hersenen, de bijnieren, de schildklier, de eierstokken en de teelballen.

De productie van je hormonen verloopt in drie belangrijke fasen:

• 1. Synthese: je hormonen worden gesynthetiseerd uit verschillende voorlopers, waaronder aminozuren, cholesterol en andere lipiden.
• 2. Afscheiding: je hormonen worden in de bloedbaan uitgescheiden. Dit proces wordt exocytose genoemd.
• 3. Transport: je hormonen worden vervoerd naar hun doelweefsels. Daar binden ze zich aan specifieke receptoren en lokken daar en reactie uit.

4. Welke hormonen zijn er?

Er zijn veel hormonen in het menselijk lichaam, elk met zijn eigen specifieke functie. Hier volgen een paar belangrijke hormonen:

• Stresshormonen, zoals cortisol, komen vrij als reactie op stress en helpen de stressrespons van je lichaam te reguleren.
• Geslachtshormonen regelen de seksuele ontwikkeling en de voortplantingsfunctie. Ze omvatten testosteron, oestrogeen en progesteron.
• Schildklierhormonen, zoals thyroxine, helpen de stofwisseling van je lichaam te regelen.
• Metabolisme-regulerende hormonen, zoals insuline, regelen het energiegebruik van je lichaam.

Daarnaast zijn er nog talloze andere hormonen. Misschien heb je wel eens gehoord van serotonine, melatonine, groeihormoon, oxytocine, DHEA, ghreline, leptine, adrenaline, noradrenaline, FSH, prolactine, LH, aldosteron, HCG en pregnenolone.

Het hormoon cortisol speelt een belangrijke functie in je hormoonhuishouding. Het is van belang dit hormoon zoveel mogelijk in balans te houden. Ik dit artikel deel ik handige tips hoe je dat doet: https://suzanneaslander.nl/14-praktische-tips-om-je-stresshormoon-cortisol-te-verlagen/

5. Wat is de oorzaak van hormonen die uit balans zijn?

Er zijn veel mogelijke oorzaken van hormonale disbalans. In sommige gevallen kan dit het gevolg zijn van een onderliggende medische aandoening (zie ook vraag 13). Ga bij lang(er) aanhoudende klachten daarom altijd eerst langs bij je huisarts.

Als er geen medische verklaring te vinden is voor je klachten of kwaaltjes, is de kans groot dat ze veroorzaakt worden door bepaalde hormonen in je lichaam die uit balans zijn geraakt.

In de meeste gevallen heeft dit te maken met factoren in je leefstijl. Denk hierbij aan voeding en beweging. Wat veel mensen niet weten, is dat stress een belangrijke rol speelt bij je hormonale situatie en hier veel invloed op heeft.

Ook je leeftijd speelt uiteraard een rol als het gaat om hormonale disbalansen. Denk aan de puberteit of de overgang.

Ik som hier een aantal veel voorkomende oorzaken van hormonale disbalansen voor je op. Weet dat de complete lijst vele malen langer is.

Chronische stress

Chronische stress leidt tot een toename van het hormoon cortisol. Dit verstoort het vermogen van het lichaam om je stress te reguleren. Dit kan weer allerlei vervelende klachten veroorzaken. Denk aan gewichtstoename, angst en zelfs depressie.

Bijnieraandoeningen

De bijnieren produceren hormonen die je lichaam helpen met stress om te gaan. Als de bijnieren niet goed functioneren, veroorzaakt dit een disbalans van de hormonen cortisol en adrenaline.

Schildklieraandoeningen

Een disbalans van het schildklierhormoon kan diverse  symptomen veroorzaken, waaronder vermoeidheid, gewichtstoename en depressie.

Obesitas

Obesitas kan leiden tot een disbalans van het hormoon insuline. Dit hormoon is vooral bekend als een stof die je bloedsuikerspiegel verlaagt. Daarnaast stimuleert dit hormoon je spieren om nieuw spiereiwit te vormen (= eiwitsynthese).

Insuline remt tenslotte ook de afbraak van vet, lipolyse, en bevordert de opbouw van vet, lipogenese. Een disbalans in dit hormoon verhoogt het risico op diabetes type 2.

Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS)

Polycysteus ovariumsyndroom – zoals het voluit wordt genoemd –  is een aandoening die je eierstokken aantast en zo een disbalans veroorzaakt van de hormonen oestrogeen en progesteron. PCOS gaat gepaard met veel klachten en is één van de meest voorkomende hormonale disbalansen bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd.

Perimenopauze

Aan de definitieve afwezigheid van je menstruatie, de menopauze, gaat een fase van verandering vooraf, die soms jaren duurt. Dit wordt de perimenopauze genoemd. De perimenopauze begint wanneer de eerste hormonale patronen van de vrouwelijke geslachtsorganen veranderen.

Menopauze

Dit is het moment waarop je  eierstokken stoppen met het produceren van eicellen en er een einde komt aan je menstruaties. Dit kan een daling van het hormoon oestrogeen veroorzaken, wat weer kan leiden tot opvliegers, nachtelijk zweten en andere bekende symptomen van de menopauze.

Eetstoornissen

Bepaalde eetstoornissen zoals anorexia nervosa en boulimia nervosa worden beide in verband gebracht met een disbalans van het hormoon leptine.

6. Wat zijn veel voorkomende klachten bij hormonen uit balans?

Een groot aantal vervelende kwaaltjes of klachten kan gerelateerd zijn aan hormonale disbalansen. Alleen weten veel mensen dit niet. Heb je meerdere van deze klachten langdurig en is er geen oorzaak voor te vinden? Dan is de kans groot dat je hormonen uit balans zijn.

Hier volgt een overzicht van klachten die hieraan gerelateerd kunnen zijn:

• Stress gerelateerde klachten
• Burn-out klachten
• Schildklierproblemen
• Stemmingswisselingen
• Snel overprikkeld raken
• Depressieve stemmingen
• Diabetes type 2
• Migraine
• (Spannings)hoofdpijn
• Vermoeidheidsklachten
• Ondergewicht
• Overgewicht
• Cellulitis
• Slaapproblemen
• Huidproblemen
• Haaruitval
• Menstruatieklachten
• Spijsverteringsproblemen
• Darmklachten
• PMS
• PCOS
• Overgangsklachten
• Libidoproblemen
• Vruchtbaarheidsproblemen

Heb je vaker last van (spannings)hoofdpijn? Les dan ook dit artikel waarin ik verrassende tips deel om er vanaf te komen: https://suzanneaslander.nl/spanningshoofdpijn-verminderen-18-verrassende-tips/

7. Hoe breng je je hormonen zelf weer in balans?

Als je eenmaal weet welke hormonen uit balans zijn, kun je zelf aan de slag om ze weer (meer) in balans te brengen. Elke disbalans vraagt weer een eigen passende aanpak als het gaat om voeding en beweging. Daarnaast moet je vol inzetten op het verminderen van stress in de breedste zin van het woord.

Herken je bepaalde klachten en ben je benieuwd welke hormonen uit balans zijn en wat je er zelf aan kunt doen om ze in balans te krijgen? Neem vrijblijvend contact met me op voor meer informatie.

Ik deel hier een paar praktische tips die bij praktisch alle hormonale disbalansen een positief effect hebben:

• Verminder stress thuis en op het werk door niet te veel op een dag te plannen en bepaalde taken te delegeren. Je hoeft het niet alleen te doen.
• Zorg voor zoveel mogelijk vers en natuurlijk eten: verminder consumptie van pakjes en zakjes uit de supermarkt.
• Het is belangrijk om de inname van suiker te verminderen en voldoende eiwitten binnenkrijgen.
• Het is ook belangrijk dat je voldoende gezonde vetten aan je voeding toevoegt. Vet dient als basisbouwsteen voor belangrijke hormonen. Daarnaast regelt het de stofwisseling.
• Vet vertraagt de opname van glucose en draagt zo bij tot normalisering van je bloedsuikerspiegel. Daarom is het beter om meer vet en minder koolhydraten te eten om zo het lichaamseigen vet af te breken.
• Verminder de consumptie van koffie en alcohol.
• Zorg voor voldoende beweging.
• Rustig sporten zoals wandelen, fietsen of yoga dragen altijd positief bij aan je hormoonbalans.
• Liever niet actief sporten later in de avond: hierdoor slaap je ook slechter.
• Eet niets meer 2 uur voordat je gaat slapen.
• Vermijd schermpjes minimaal 1 uur voordat je gaat slapen (liefst zelfs 2): het schermlicht remt je melatonineproductie.
• Maak gebruik van bewezen ontspanningstechnieken zoals meditatie of mindfulness.

Wil je hier meer over weten? Lees dan ook dit artikel https://suzanneaslander.nl/hormonen-in-balans-brengen/ waarin ik nog meer praktische tips met je deel om je hormonen in balans te brengen.

8. Welk effect heeft voeding op je hormonen?

Het effect van voeding op je hormonen is gigantisch groot. Niet alleen van de voeding zelf trouwens; ook via de verpakkingen waarin het is verpakt. Niet-natuurlijke producten bevatten allerlei kunstmatige stoffen, waaronder E-nummers. Dit soort stoffen beïnvloedt (vaak negatief) van alles in je lichaam, waaronder je hormonen.

Welke voedingsmiddelen hebben nu een positieve invloed op je hormoonhuishouding?

Ik deel er een paar met je:

• Groene groentes bevatten veel vitamine C, ijzer en magnesium. Dit gaat hormonale schommelingen tegen.
• Kruisbloemige groenten zoals kool en broccoli bevatten veel micronutriënten en vooral veel indool-3-carbinol. Deze stof heeft een enorme antioxiderende werking. Daarnaast helpt het je lichaam om een teveel aan cafeïne kwijt te raken.
• Walnoten bevatten omega-3 vetzuren. Die hebben een ontstekingsremmend effect.
• Bessen bevatten maar weinig fructose, waardoor je insulinespiegel er niet door stijgt. Ze zitten daarnaast vol met antioxidanten die je cellen gezond te houden.

Wil je hier meer over weten? Ik heb een uitgebreid artikel geschreven over stress verminderen met voeding: boordevol met praktische tips! Lees het hier: https://suzanneaslander.nl/stress-verminderen-door-voeding/

9. Welk effect heeft stress op je hormonen?

Een beetje stress af en toe is gezond. Langdurige stress leidt echter tot een teveel aan cortisol in je lichaam, wat een negatief effect kan hebben op je gezondheid.

Cortisol is een belangrijk hormoon dat betrokken is bij veel vitale stofwisselingsprocessen.

Dit zogeheten stresshormoon heeft veel goede kanten. Het beschermt je lichaam in acute stresssituaties.

Daarnaast heeft het een positief effect op je immuunsysteem en remt het ontstekingsprocessen. Daarom is het belangrijk om die cortisolspiegel goed in balans te houden.

Maar bij chronische stress, privéproblemen, zorgen of langdurig verdriet wordt het effect van cortisol juist negatief. Je voelt je constant onrustig en zit niet lekker in je vel, je slaapt slecht en je voelt je moe en uitgeput.

Alles kost je veel energie. Soms krijg je zelfs maagklachten of kom je aan omdat je stofwisseling niet meer optimaal functioneert. Het is ook bekend dat het bijna niet mogelijk is om af te vallen als je stresshormoon uit balans is.

Merk je dat je niet afvalt, ondanks dat je let op je eten en voldoende sport? Of dat je niet kunt aankomen? Het kan zomaar eens zijn dat je hormonen uit balans zijn. Ben je benieuwd hoe het ervoor staat met jouw hormonen? Dan is mijn hormoon-analyse misschien iets voor jou.

10. Welk effect heeft bewegen op je hormonen?

Het is geen geheim dat lichaamsbeweging veel voordelen heeft voor je gezondheid. Maar wist je dat het ook een positieve invloed kan hebben op je hormonen?

Lichaamsbeweging kan bijvoorbeeld helpen om het stresshormoon cortisol te reguleren. Cortisol komt vrij als reactie op stress. Wanneer dit te hoog wordt, kan dit een negatief effect hebben op je lichaam. Door te bewegen komt het weer meer in balans.

Lichaamsbeweging helpt ook om je cortisolniveau onder controle te houden. Daarnaast vermindert het de hoeveelheid stress die je persoonlijk voelt en ervaart.

Lichaamsbeweging helpt ook om het hormoon insuline te reguleren. Dit hormoon is verantwoordelijk voor het transport van suiker uit het bloed naar de cellen. Lichaamsbeweging draagt bij aan het verbeteren van je insulinegevoeligheid. Hiermee verminder je het risico op het ontwikkelen van diabetes.

Tenslotte kan lichaamsbeweging ook invloed hebben op het hormoon testosteron. Dit is een geslachtshormoon dat een rol speelt bij spiergroei en geslachtsdrift. Lichaamsbeweging kan helpen om je testosteronniveau te verhogen.

Zoals je leest, kan bewegen of sporten dus een grote invloed hebben op je hormonen. Als je je hormonen in balans wilt houden, zorg er dan voor dat je een vorm van lichaamsbeweging in je dagelijkse routine opneemt.

11. Welke hormonen hebben invloed op mijn lichaamsgewicht?

Waarom is afvallen of aankomen zo moeilijk als je hormonen uit balans zijn? Er zijn meerdere hormonen die je lichaamsgewicht beïnvloeden en die dus een rol spelen als je wilt afvallen of wilt aankomen in gewicht. Ik licht de belangrijkste hier toe:

Cortisol: dit belangrijke stresshormoon beïnvloedt je hele lichaam. Het regelt je bloedsuiker en wordt aangemaakt als je gestrest bent. Het heeft veel invloed op het feit of je kunt afvallen / aankomen, of niet.

Schildklierhormonen: hebben veel effect op je stofwisseling en je energiepeil. Daardoor hebben ze ook invloed op je gewicht.

Leptine: dit hormoon regelt je eetlust en verzadiging en is verantwoordelijk voor het regelen van je vetverbranding.

Insuline: dit hormoon transporteert glucose naar je cellen als energiebron en slaat vet op. Een te hoog insulinepeil verhoogt je oestrogeenniveau. Schommelingen in insuline zijn vaak de oorzaak van die vervelende ‘cravings’ en van insulineresistentie.

Oestrogenen: Deze worden niet alleen in de vrouwelijke eierstokken aangemaakt, maar ook in de bijnieren en in vetcellen. Hoe meer vet je hebt (vooral buikvet), hoe meer oestrogeen er vrijkomt in je lichaam. Dit veroorzaakt een oestrogeen overschot: de zogeheten oestrogeen dominantie kan allerlei vervelende klachten veroorzaken waaronder aankomen in gewicht.

Groeihormonen: deze ondersteunen je vetverbranding. Ze bepalen daarnaast hoeveel vet er op je buik wordt opgeslagen.

Je snapt nu vast nog beter het belang van hormonen die in balans zijn. Want als ze in balans zijn, verlopen al deze processen goed en is het ook beter mogelijk om af te vallen of aan te komen.

12. Welke voeding  kan mijn hormonen uit balans brengen?

Elk lichaam is anders en elke persoon reageert weer anders op bepaalde voedingsmiddelen. Het is daarom altijd een persoonlijk iets. Als je buikpijn krijgt, een opgeblazen gevoel, extreem veel vocht vasthoudt of last het van andere kwaaltjes, is het goed mogelijk dat iets uit je voeding dit veroorzaakt.

Het is slim om na te gaan of het één van deze voedingsmiddelen is. Dat test je door iets een poosje te laten staan en vervolgens te kijken hoe je je voelt en of je nog last hebt van die klachten.

• Vlees: Vlees levert oestrogenen door de groeihormonen die gebruikt worden bij het fokken van de dieren. Een teveel aan oestrogenen kan helaas de vetverdeling in je buikstreek bevorderen. Beperk je inname ervan en zoek naar eiwitvervangers in de vorm van verse vis, sojaproducten of skyr.
• Suiker: Koolhydraten bestaan uit suikermoleculen en drijven je insulinespiegel op. Om overproductie of resistentie van insuline – en dus verhoogde vetopslag te voorkomen -, is het slim om de inname van bewerkte koolhydraten, suiker, fructose en glucose sterk verminderen. Je kunt ze het beste vervangen door volkoren granen, groenten, eiwitten en gezonde vetten.
• Koffie en cafeïne: Het consumeren van cafeïne veroorzaakt stress in je lichaam en het verhoogt je cortisolspiegel. Dit hormoon wordt meer op de buik opgeslagen: veel vet op de buik is vaak een teken van veel stress. Cortisol beïnvloedt daarnaast ook je slaap. Ook vergroot het helaas je verlangen naar suikerhoudende en vette voedingsmiddelen. Tenslotte stijgt je oestrogeenniveau door te veel cafeïne.
• Gluten: Wanneer gluten je lichaam binnendringen, kan het een overreactie van het immuunsysteem in de hersenen opwekken. Dit kan leiden tot een lekkende darm (= leaky gut), wat weer leidt tot een opgeblazen gevoel en buikpijn. Het vermijden van granen en gluten kan ervoor zorgen dat schildklierhormonen zich opnieuw reguleren en insuline en leptine zich opnieuw gaan aanpassen.
• Zuivelproducten: Ze hebben onder meer een ontstekingsbevorderend effect. Ontstekingen zorgen ervoor dat je aankomt, vetafzettingen laag houdt en water vasthoudt.
• Alcohol: Alcoholgebruik heeft verschillende schadelijke effecten op je lichaam die de hormonen kunnen verstoren: het brengt je bloedsuikerspiegel uit balans, veroorzaakt ontstekingen in je darmen, belast je lever en bevordert een toestand van oestrogeendominantie.

13. Wat zijn hormoongerelateerde ziektes?

Wat gebeurt er als je hormoonhuishouding uit balans is? Naast allerlei hormonale klachten die je zelf kunt aanpakken, zijn er ook hormoongerelateerde ziektes. Die worden veroorzaakt als een hormoon te veel, te weinig of (bijna) niet meer wordt aangemaakt. Dit wordt ook auto-immuunziekte genoemd.

Een voorbeeld van een ‘te veel’ aan een bepaald hormoon is hyperthyreoïdie. Bij deze schildklieraandoening wordt je stofwisseling overactief. Dit kan leiden tot hartkloppingen, gewichtsverlies en diarree.

Daarnaast heb je hypothyreoïdie. Hierbij produceert je schildklier te weinig schildklierhormoon. Dit kan leiden tot onder meer vermoeidheid.

Een voorbeeld van een andere hormoon-aandoening is diabetes mellitus type 1. Hierbij is er sprake van een terugval in hormoonproductie en produceert de alvleesklier nog maar weinig of zelfs helemaal geen insuline meer.

Daarnaast heb je de ziekte van Graves, de ziekte van Addison, de ziekte van Hashimoto of Syndroom van Cushing.

Soms is niet zozeer de hoeveelheid hormoon het probleem, maar de functie van een hormoon die verstoord is. Dit is het geval in de beginfase van diabetes mellitus type 2. Dan wordt wel insuline aangemaakt, maar de cellen reageren niet meer op het hormoon en nemen te weinig suiker op uit het bloed. Hierdoor stijgt de bloedsuikerspiegel.

14. Worden hormonen ook als geneesmiddel gebruikt?

Ja, hormonen worden ook als geneesmiddelen ingezet. Denk aan insuline voor diabetes patiënten. En als er teveel schildklierhormoon wordt aangemaakt, kan dit ook met medicijnen worden geremd. Dit gebeurt met zogeheten thyrostatica. Dit zijn geneesmiddelen die de vorming van schildklierhormonen remmen.

Een ander – vast bekend – voorbeeld is de anticonceptiepil. Die werkt door je normale hormoonhuishouding te veranderen en zo je eisprong te onderdrukken.

15. Wat moet ik doen bij aanhoudende (hormonale) klachten?

Belangrijk: maak bij aanhoudende klachten altijd en afspraak bij je huisarts of je gynaecoloog. Zij kunnen verder onderzoek (laten) doen. Als er hormonale disbalansen worden geconstateerd, kan de arts de symptomen bijvoorbeeld verhelpen of verlichten met hormoonpreparaten.

Wanneer er geen medische verklaring is voor je klachten, is het zeker de moeite waard om je hormonen verder onder de loep te laten nemen door een hormooncoach. Op basis van je klachten kan worden uitgezocht welke hormonen nu precies (het meeste) uit balans zijn.

Als dat duidelijk is, zijn er per disbalans specifieke interventies in je leefstijl, waarmee je zelf aan de slag kunt. De misschien wel belangrijkste is het verminderen van je stresslevel. Je hebt eerder in dit artikel kunnen lezen hoe ontzettend groot de invloed van langdurige stress is op je hormoonhuishouding. Door hierop gecoacht te worden, ga je effectief je dagelijkse en verborgen stress aanpakken.

Neem gerust vrijblijvend contact met me op als je hier meer over wilt weten.

Suzanne Aslander | Expert Vitaliteit – Stress – Hormonen

Daarnaast krijg je concrete tips over voeding en beweging die een positief effect hebben op de disbalansen. Pak je deze onderwerpen serieus op? Dan zullen je klachten verminderen en misschien zelfs wel verdwijnen! En dat helemaal zonder supplementen op een natuurlijke manier die je eenvoudig invoert in je dagelijks leven.